Jan Rustem – polski malarz rodzajowy

Jan Rustem urodził się w Turcji w 1762 roku. Ten ceniony portrecista (który z równie wielką pasją malował sceny rodzajowe) według niektórych źródeł był synem Ormianina i Francuzki, a według innych – Grekiem. Odkąd skończył dziesiąty rok życia, stale przebywał na dworze księcia Czartoryskiego w Polsce i nie ma w tym nic dziwnego, gdyż to właśnie Adam Czartoryski sprowadził go do tego kraju. Posiadał solidne wykształcenie, gdyż studiował malarstwo u J. P. Norblina w Warszawie, a także u M. Bacciarellego (zajęcia odbywały się w pracowni mistrza).

W roku 1788 Rustem odbył podróż do Berlina, a w 1793 na Litwę. Co ciekawe, podczas swojej wizyty w Niemczech wstąpił do loży wolnomularskiej. Niecałe osiem lat później został już nauczycielem i wykładał rysunek na wydziale sztuki w niezwykle wówczas cenionym Uniwersytecie Wielińskim, gdzie wiele osób doceniło jego talent. Nauką rysunku zajmował się przez osiemnaście lat, gdyż później objął stanowisko profesora malarstwa. Do grona jego uczniów należeli między innymi: Józef Oleszkiewicz, Kanuty Rusiecki i Walenty Wańkowicz. W roku 1812 mianowano go nadwornym konsyliarzem, a w 1818 został radcą kolegialnym uniwersytetu.

W swoim życiu malarz wykonał zaledwie dziesięć autoportretów farbami olejnymi oraz kredką. Podkreślał w nich swoje niecodzienne rysy twarzy. Jego najbardziej znane portrety poświęcone były jednak innym osobom, a wśród modeli Rustema znaleźli się między innymi: J. Śniadecki, J. Bielkiewicz, Katarzyna Florentini, wielu profesorów uniwersytetu, na którym pracował… Jednym z najpopularniejszych portretów jest „Portret Krystyny z Gerhardów Frankowej”. Obraz powstał prawdopodobnie w roku 1819. Artysta namalował go farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 85 x 67 centymetrów. Obecnie obraz znajduje się w Litewskim Muzeum Sztuki.

Dorobek artystyczny Rustema jest jednak o wiele bogatszy. Wykonał on kilka portretów rodzajowych w stylu antycznym (na przykład M. Mirskiej jako Terpsychory czy M. Mirskiego jako Amora), które spotkały się z pozytywną oceną krytyków. Artysta namalował także kilka miniatur (najbardziej znana przedstawia Tadeusza Kościuszkę) oraz akwareli, z których warto wymienić dwie: „Na targu” i „Turek z koniem”. Rustem tworzył także krajobrazy i kompozycje mitologiczne. Niewiele osób wie o tym, że projektował on również dekoracje i kostiumy dla wileńskiego teatru.

Rustem zmarł w Puszkach dnia 21 czerwca 1835 roku. Obecnie jego dzieła zdobią między innymi muzea: warszawskie, krakowskie, wileńskie, lwowskie, drezdeńskie i wiele innych.