To prawdziwy brutalizm w architekturze!

Kiedy spotkałam się po raz pierwszy z tym określeniem – brutalizm w architekturze nie miałam pojęcia czym jest i czym prędzej zapragnęłam się dowiedzieć. Szare tynki, surowy zbrojony beton, geometria i nieregularność kształtów, ogrom brył, ceglaste mury, blokowiska. Czy ten styl w architekturze może zachwycać? Czy może się podobać?

Brutalizm – nurt architektury późnego modernizmu. Powstał w końcu lat czterdziestych. Nazwa wywodzi się od francuskiego słowa brut i znaczy tyle co surowy. Najbardziej znanymi architektami nawiązującymi do brutalizmu (oni też wymyślili nazwę nurtu) byli Alison Margaret Smithson, Peter Denham Smithson i może jeszcze bardziej powiązany z tym nurtem – Le Corbusier i jego późnomodernistyczny blok mieszkalny Unité d’Habitation w Marsylii.

Polska również może pochwalić się przed znawcami brutalizmu potęgą betonu, a to za sprawą katowickiego dworca, który jest bardzo ciekawą konstrukcją kielichową. Żelbetonowe kielichy nawet dziś (choć ich projekt powstał w 1959 roku) pomimo grubej warstwy brudu i sadzy zdradzają fakturę surowego betonu z widocznym szalunkiem desek. I chociaż katowicki dworzec jest wizytówką brutalnej polskiej architektury, dziś grozi mu wyburzenie.

Czysta postać brutalizmu widoczna jest także w budynku Bunkier Sztuki zaprojektowanym przez Krystynę Różyską-Tołłoczko.

„Faktura ścian zewnętrznych jest jednym z najciekawszych elementów budynku. Powstała jako efekt odlewania murów z szalunku zbudowanego z desek, przyciętych pod różnym kątem. Stąd znalazły się tutaj odbicia struktury drewna. Autorem rzeźbiarskiego opracowania fasady jest Antoni Hajdecki (1927-1991). Główne wejście, zadaszone wywiniętą wstęgą betonową, zostało natomiast pomyślane jako pomost biegnący do traktu spacerowego Plant.”

Krytycy nigdy nie szczędzili architekturze brutalizmu nieprzychylnych słów. Zawsze pojawiał się w nich akcent wystroju i estetyki. Że zamiast przyciągać i zachwycać turystów, alienują i odstraszają. Że wielkie blokowiska zaburzają ład i harmonię miast. Że rodzą strach i obcość. Że szybko podlegają zniszczeniom i najbardziej widać na nich ślad czasu. Być może…

Myśląc o architekturze i znanych światowych zabytkach, które dane nam jest podziwiać na własne oczy lub tylko oglądać na zdjęciach czy w telewizorze najczęściej używamy pojęć typu: przepiękne, zjawiskowe. Jak nazwać brutalizm? Nie wiem jakie jest Wasze zdanie, ale dla mnie jest w tym stylu coś, co przyciąga i zachwyca ogromem, pokazując tym samym „małość” człowieka.