Poetyckie H i Q

Siedemnaście sylab podzielonych na trzy części znaczeniowe po pięć, siedem i pięć sylab – haiku. Japońska i bardzo powszechna w Japonii forma poetyckiego wyrazu, nazywana przez niektórych hokku lub haikai. Jest jedną z najmniejszych form poetyckich na świecie.

Swoje powstanie zawdzięcza japońskiemu poecie Matsuo Bashō, który zapragnął w jak najkrótszy sposób przedstawić swoje pierwsze wrażenia z doświadczanego świata. Zrezygnował więc z tworzenia haikai, które zgodnie z japońską tradycją było utworem lekkim i żartobliwym, na rzecz samego wstępu – tak też haiku stało się odrębną formą poetycką pozbawioną żartu i lekkości. Poezja Matsuo była refleksyjna i nastrojowa.

„Haiku jest obrazkiem-szkicem, który notuje aktualny stan jakiegoś wycinka świata w sposób najpełniejszy, ponieważ oddaje jego barwę, muzykę, nawet zapach i całą otaczającą go atmosferę. Tworzone jest przez chęć świadomego przeżycia momentu teraźniejszego. Zrodziło tę poezję umiłowanie duchowej samotności i jednocześnie umiłowanie życia, którego każdy moment, bogaty w uczucia i obrazy tak szybko ginie w przeszłości. Jest odkryciem i nowym spojrzeniem na to co oferuje nam świat.”

Klasycznymi elementami haiku są „kigo” i „kire”. Kigo to odniesienie do pory roku lub dnia, a kire -zaznaczane, w językach innych niż japoński, myślnikiem lub wykrzyknikiem – to podział wiersza na dwie niezależne w jakimś stopniu części. Haiku jako forma poetycka powiązana jest ściśle z filozofią zen, a tę najlepiej opisuje cytat:

„Wszyscy na tym świecie szukają szczęścia na zewnątrz, a nikt nie rozumie swojego własnego wnętrza. Każdy mówi „ja”, „ja chcę tego”, „ja jestem jak tamto”. Ale nikt nie rozumie tego „ja”. Gdy się urodziłeś to skąd przyszedłeś? Gdy umrzesz, dokąd pójdziesz?

Jeżeli będziesz uczciwie pytał: „Kim jestem?” wtedy wcześniej czy później trafisz na ścianę, gdzie całe myślenie jest odcięte. Nazywamy to „umysłem nie-wiem”. Zen jest utrzymywaniem tego umysłu „nie-wiem” zawsze i wszędzie.”

Haiku bywa również określane jako poezja pór roku i rzeczywiście twórcy haiku bardzo często w swoich krótkich utworach nawiązują do krajobrazów związanych z daną porą roku.

Poniżej klika rad dla osób, które chciałyby wyrazić swoje uczucia i emocje za pomocą haiku.

„Myśl raczej obrazami niż osądami. „Pokaż, nie opowiadaj” – to jest droga haiku. Haiku sięga po to, co subiektywne, poprzez to, co obiektywne.”

„Pisz o wszystkim, czego doświadczasz. Wchodzi w to zarówno to, co dzieje się w tobie, i to, co wydarza się wokół ciebie. Zmysły obejmują to, co widzisz, słyszysz, czujesz, smakujesz lub czego dotykasz, jak i to, co pobudza twój umysł. Możesz pisać o tym, czego doświadczasz w danej chwili. Pamięć przeszłych doświadczeń także może wywołać nowe obrazy.”

„Nie filozofuj, nie pokazuj żadnego toku myślenia. Nie stosuj rymów wewnętrznych, powtarzających się dźwięków, nie rób sztuki dla sztuki. Unikaj tematyki nieodpowiedniej dla haiku – tanich romansideł, seksu, wojen, katastrof, nieszczęść itp. Haiku to proste rzeczy w prostych słowach.”

Może dzięki tym radom uda się stworzyć poetyckie perełki.

bezsenna noc –
księżyc wędruje
moje myśli za nim

Bronisława Sibiga

Kobieta –
Jak gorąca jej skóra
którą zakrywa.

Dama Sute-jo

zimą w ogrodzie
słomiany chochoł –
on też sam?

Bronisława Sibiga

Wstyd –
W tej sukni
Żaden ścieg nie jest mój.

Dama Sono-jo

Malowany światłem księżyca
Kwitnący krzak – sza, w sąsiednim pokoju
Chrapią prostytutki.

Basho

Wróblu, oszczędź
Gza
Igrającego wśród kwiatów.

Basho

Zbudź się, motylu –
Późno, całe mile
Są przed nami.

Basho